Po 3 dniach moknięcia na szlakach postanowiliśmy nie iść tego dnia góry, a pozwiedzać bliższą okolicę. Bycie zmotoryzowanym turystą ma wiele plusów.

Jadąc w stronę Brzegów Górnych odbiliśmy w przesmyk między połoninami - Wetlińską i Caryńską w kierunku Nasicznego i Dwernika. Dwie stare, bojkowskie wsie. Niegdyś bardzo ludne, niestety pod koniec II wojny światowej i zaraz po niej duża część bieszczadzkiej ludności została wysiedlona, a ich domy zniszczone. Kiedyś wsie zamieszkiwały setki osób, dzisiaj kilkanaście, kilkadziesiąt. I nie tyczy się to tylko dwóch wyżej wymienionych, ale całej bieszczadzkiej okolicy. Większość została zapomniana i niewiele po nich zostało.

Rekonstrukcja chaty

Dalej ruszamy w stronę Zatwarnicy. Mała wieś znajdująca się w dolinie Sanu pomiędzy Połoniną Wetlińską a pasmem Otrytu. Miejscami droga wygląda tak, ze można zwątpić czy dokądkolwiek można nią dojechać. Bardziej wygląda jakby miała się zaraz skończyć... Ale po prostu trzeba przeć dalej do przodu i w końcu dojedziemy. W Zatwarnicy znajduje się replika chaty bojkowskiej, którą można w środku zwiedzić. Dalej ruszamy w stronę ruin młyna. Znak mówi, że znajdują się parę minut drogi... Idziemy, idziemy, szukamy, oglądamy... I nic nie znajdujemy. Zaczynamy już wracać trochę zrezygnowani, gdy na małym wzniesieniu, pośród krzaków i małych drzewek dostrzegamy tablicę informacyjną. Niestety za wiele zauważyć nie można, wszystko straszliwie zarośnięte, może późną jesienią lub wczesną wiosną lepiej wszystko widać. Tak samo przydałoby się lepiej wyeksponować owa tablice informacyjna i zrobić do niej lepsze dojście. Na tablicy znajduje się rysunek jak owy młyn mógł wyglądać.

Młyn znajdował się po prawej stronie

Po odnalezieniu młyna ruszamy ścieżką ''historyczna-przyrodnicza Hylaty'' w stronę wodospadu Szepit na potoku Hylatym.  Po małym spacerze droga dochodzimy bez problemu do wspomnianego wodospadu. Jako ciekawostkę można powiedzieć, ze kiedyś wodospad znajdował się kilkanaście metrów niżej. Został przesunięty po tym jak wojsko w latach '60 wykorzystało kamień z potoku do budowy biegnącej obok drogi, o czym wspomina kamienna płyta znajdująca się nieopodal.



Z Zatwarnicy skręcamy w kierunku opuszczonych wsi Hulskie, Krywe i Tworylne Docieramy tylko do wsi Hulskie (resztę sobie zostawiamy na kolejna nasza wizytę w Bieszczadach). Tutaj odwiedzamy pozostałości cmentarza i ruiny kamiennej cerkwi. Możliwe, że za kilkanaście lat, góra kilkadziesiąt, nie zostanie po tym miejscu śladu, poza stertą kamieni, które nie przyjmą już żadnego kształtu. Można przez chwilę przystanąć w zadumie nad przemijaniem. Zostaną tabliczki, zbiory zdjęć i wspomnienia. Warto zatrzymać się tu w drodze do popularniejszego Krywe (gdzie cerkiew była murowana i zostało po niej całkiem sporo). Dopiero po wizycie dowiedzieliśmy się, że podążając dalej drogą można zobaczyć ruiny młyna... Mamy kolejny powód by odwiedzić to miejsce ponownie.

Większość nagrobków ma urwane krzyże

Wzór na tym kamieniu przypomina nieco drewno, wszystko jest delikatne

Teraz zmieniamy kompletnie okolice i udajemy się w kierunku Smolnika, gdzie znajduje się przepiękna cerkiew. Z daleka już uderza nas charakterystyczny zapach konserwowanego drewna. Sama cerkiew znajduje się na wzniesieniu górującym nad droga Lutowiska - Ustrzyki Górne. Otoczona starymi drzewami, za nią znajduje się bardzo wiekowy cmentarz. We wnętrzu cerkwi nasza uwagę przyciągnęły przede wszystkim piękne żyrandole z poroża.
Niedaleko cerkwi znajduje się gospodarstwo, gdzie można zaopatrzyć się w kozie sery. O baaardzo charakterystycznym zapachu, który nie każdy może lubić.




Ze Smolnika wyruszamy w kierunku Stuposian, gdzie odbijamy w stronę Mucznego. Najpierw zajeżdżamy do mini-muzeum wypalania drewna. Krótka lekcja poglądowa ukazuje jak wypalano węgiel drzewny w retortach i  jak dawniej go uzyskiwano w mielerzach. Wypalanie drewna to bardzo długi proces, niewielki błąd może sprawić, że cały wsad pójdzie z dymem, zdarzały się także wypadki, w których ginęli wypalacze. Obecnie w Bieszczadach jest już niewiele czynnych retort, a niektóre stały się atrakcją turystyczną. Jest także wzmianka o powstawaniu potażu, którego wytworzenie jest nierozerwalne przy produkcji węgla drzewnego.



Ruszamy dalej drogą i docieramy do pokazowej zagrody żubrów. Z wygodnego tarasu widokowego można podziwiać te majestatyczne zwierzęta... Majestatyczne i leniwe. Widać bardzo lubią leżeć i odpoczywać. Albo leniwie skubać trawę. Emanują wręcz spokojem i opanowaniem. Zwierzęta z zagrody mają w przyszłości zasilać inne rejony Polski.



Na koniec naszej wycieczki, gdy już dostatecznie zgłodnieliśmy, pojechaliśmy do Wetliny na przesławne Naleśniki Giganty z Chaty Wędrowca. W sezonie letnim są one posypane szczodrą ilością jagód. Do tego pyszna gęsta śmietana. Naleśnik Gigant waży chyba z 1.5 kg i ma 30 cm średnicy (pizza na słodko), jest też mniejsza wersja, która ma masę około kilograma, bo nie każdy jest w stanie pochłonąć taki ogrom słodyczy. Przyznam się, że poległam na 3/4 Giganta i musiałam prosić o pomoc.

Gigant i Mały Gigant

Długo zwlekaliśmy z wejściem na Połoninę Caryńską, marzyła nam się taka pogoda jak w zeszłym roku, słoneczna i przyjemna. Wyruszyliśmy dość późno, około godziny 9, gdyż z przeczuciem wróciłam się po kurtkę. Początek dnia zapowiadał się przepięknie, słoneczny i niemal bezchmurny. Na szlaku trochę błota, bo przecież dzień wcześniej trochę padało.




Zaczęliśmy tak jak rok temu, szlakiem czerwonym z Utrzyków Górnych. Idąc teraz mieliśmy porównanie jak się zmieniliśmy jako wędrowcy, jak wygląda aktualnie nasza wydolność i kondycja. O dziwo zauważyliśmy całkiem sporą poprawę, część drogi przez las przeszliśmy z bardzo niewieloma postojami na zadyszkę i ze zdziwieniem stwierdziliśmy, że już zaraz wychodzimy na Połoninę.




I pogoda nadal była dla nas łaskawa, troszkę wiało, ale ciepłe Słońce grzało w plecy. Na szlaku spotkaliśmy niewiele osób, ale im bliżej najwyższego punktu Połoniny, tym było ich więcej. Robiliśmy dużo zdjęć, marzyły mi się takie piękne i letnie jak zeszłoroczne, ale jakby nie patrzeć jesteśmy o miesiąc wcześniej, niż wtedy, więc krajobraz też jest inny. Wszystko zieleniło się soczyście, pachniało ziołami i kwiatami.


Będąc mniej więcej w połowie Połoniny zauważyliśmy coraz większą ilość chmur zbierającą się dookoła i lekkie opady deszczu w dolinkach. Tym razem zdecydowaliśmy się zejść zielonym szlakiem w kierunku Studenckiej Koliby, ale najpierw musimy zdobyć najwyższy punkt Caryńskiej. Pogoda ciągle się pogarszała, ale na szczycie ludzi było bardzo dużo, a i coraz więcej przychodziło czerwonym szlakiem z Brzegów Górnych. Odpoczywając na boku, z dala od gwaru, obserwowaliśmy chmury napływające nad Połoninę Wetlińską.


Po chwili była prawie niewidoczna, a i nad nami zaczęły kłębić się chmury. Raz po raz coś z nich skapnęło. Ruszyliśmy zatem w kierunku naszego zejścia. Chmury dosłownie nas goniły, Połonina znikała nam za plecami, a wiatr się wzmagał. Kurtka zdecydowanie się przydała.

Chatka Puchatka na Połoninie Wetlińskiej

Tą drogą szliśmy jako jedyni. Początek był dość stromy i śliski. W końcu ulewa rozhulała się na dobre i musieliśmy założyć nasze foliowe płaszczyki. Gdybyśmy wiedzieli, że szlak będzie aż tak zalany i zabłocony to zastanowilibyśmy się nad tą drogą, ale nie było już sensu się wracać. Płaszczyki się lekko podarły na ostrych gałęziach jałowców, które gęsto porastały boki ścieżki. Wielkie krzaki jagód kusiły dorodnymi owocami, ale ulewa trwała nadal, a droga jakby nie miała końca. Większość terenu, przez który przechodziliśmy to dawne pola i pastwiska, teraz powoli zarastające drzewostanem. Stare buki są nienaturalnie powyginane i porośnięte guzami, gdyż niegdyś były podgryzane przez zwierzęta wypasające się łąkach.


Na pewno nie będzie zaskakujący fakt, że deszcz całkowicie ustał, gdy zaczęliśmy się zbliżać do końca ścieżki. Ciepłe podmuchy wiatru z łąk lekko nas muskały na ostatniej prostej przed Kolibą.
Z lasu wychodzimy na utwardzoną drogę, w lewo prowadzi ona w kierunku bacówki i ścieżki historycznej do nieistniejącej już miejscowości Caryńskie, w prawo idziemy do Koliby na coś ciepłego do picia i posiłek.



Kolejny raz uciekaliśmy z Połoniny przed deszczem i kolejny raz nie udało nam się uciąć porządnej drzemki na trawie, więc po posiłku zmogło nas zmęczenie i senność. Chwila z zamkniętymi oczami na twardej ławeczce dodała nieco sił przed resztą drogi. Plan mieliśmy wracać autobusem z Bereżków, więc zeszliśmy żółtym szlakiem prowadzącym do pola namiotowego w tejże miejscowości. Ledwie wyszliśmy na szlak, a już się nawkurzaliśmy od ilości błota. Szlak znowu został rozryty przez pojazdy od wyrębu i zrywki drzew, na dodatek  był on połączony ze szlakiem konnym, więc oprócz błota trzeba było uważać na inne niespodzianki. Najbezpieczniej, choć niepoprawnie, szło się bokiem ścieżki przez krzaki. Zabrałam ze sobą spory kawał pnia drzewa z korą, który przydał się jako kładka na strumieniach, na których nie było wygodnych kamieni do przeprawy.



Zawsze odnosiliśmy wrażenie, że w górach wszystko rośnie dorodniejsze, ale byliśmy zadziwieni dorodnością "kurek" (pieprznik jadalny), które rosły na skarpie obok ścieżki. Były one kilka razy większe od tych, które spotykamy w naszych okolicznych lasach. Aż żal było je zostawiać, ale zrobiłaby się z nich miazga.


Bieszczady kryją w sobie dziesiątki nieistniejących już wiosek. Są one teraz tylko punktem zaznaczonym na mapie, stertą niezidentyfikowanych kamieni, wielowiekowymi drzewami czy zdziczałymi krzewami owocowymi. Ile razy przechodziliśmy koło miejsc, w których jeszcze przed wojną tętniło życie. Teraz z rzadka mówią o tym jedynie tabliczki na szlakach i informacje wyczytane w literaturze.


Na przystanku wsłuchiwaliśmy się w trele ptactwa i wpatrywaliśmy się niski lot jaskółek, autobus się lekko spóźniał, ale na nasze szczęście nie musieliśmy w ogóle na niego czekać, bo znowu załapaliśmy się na podwózkę. Jeśli jesteśmy zmotoryzowani i mamy możliwość zabrania kogoś kawałek, to warto to zrobić, jak tylko możemy to staramy się innym pomagać w takim przypadku, a i nam inni też pomagają.

Kto wie ile lat może mieć ta jabłonka, jeszcze nigdy nie widzieliśmy tak potężnego pnia

Tego dnia przeszliśmy 17.5 km, gdyby nie to błoto na zielonym szlaku z Caryńskiej, to byłaby to bardzo przyjemna droga, ale niestety w tym roku nie mogliśmy mieć wszystkiego i dzień bez deszczu byłby cudem.

Kolejny dzień, kolejny raz prognozy pogody nie wyglądają zachęcająco. Ale i tak postanowiliśmy ruszyć na szlak. Tym razem na Bukowe Berdo. Dzień był pochmurny z lekkimi przejaśnieniami, ale wcześniej sporo padało.



Wyruszyliśmy niebieskim szlakiem z punktu Widełki, który ma zmieniony przebieg ze względu na wycinkę i zrywkę drzew. Tego dnia szlak był straszny, zaczynając od przeprawy przez dość wartki strumień, nie było na nim żadnych kładek czy chociażby kamieni, po których można by przeskoczyć. Albo szło się wodą, albo szukało innego miejsca, które okazało się być miękkim i zapadającym błotem. Szorowanie butów poprzedniego wieczora poszło na nic.



Niestety szlak dalej ciągnął się rozrytymi, błotnistymi kałużami niemal do samej granicy Parku Narodowego. Potem tylko miejscami bywało większe lub mniejsze błoto, aż do samego wyjścia na Połoninę.



Wypogodziło się i poprawiła widoczność, dookoła można było zaobserwować poszczególne szczyty: Halicz, Tarnicę, Krzemień i Połoniny: Caryńską i Szeroki Wierch. Choć deszcze padające na Ukrainie mogły powodować lekki niepokój.




Ludzi na szlaku bardzo mało, nie jest jak na Caryńskiej czy na Tarnicy, że maszerują całe wycieczki, ale im bliżej szczytu, tym tych ludzi przewijało się coraz więcej. Bukowe Berdo wygląda inaczej niż pozostałe połoniny, jego boki porośnięte są karłowatymi krzewami jarzębin, w których skrywają się głośno śpiewające ptaki, a na wydeptanej ścieżce pojawiają się tropy racic.




Przechodzimy całe Berdo stając tuż na przeciwko Krzemienia na popas i podziwianie widoków. Niestety z każdą chwilą pogoda na horyzoncie coraz bardziej się psuła. Najpierw przez Tarnicę przewijały się chmury, zaraz potem zaczęło lać na Haliczu. Stwierdziliśmy, że czas najwyższy na powrót tym samym szlakiem. Pomimo uciekania przed deszczem ucięliśmy sobie mała drzemkę w ostatnich promieniach słońca zaraz przed wejściem pod drzewa. Jak to tak być na połoninie i nie zalec na trawce wśród jagód. Ech i znów powrót tymi błotnistymi szlakami.



Bukowe Berdo ma swój klimat, coś specyficznego. Nieco odmienne od Caryńskiej czy Rawek, ale nadal czuć w nim Bieszczady.
Gdzieś w połowie drogi do parkingu jednak złapał nas deszcz. I to z gradem! A co zrobić, trzeba dalej maszerować i to nie tylko błotem, a także strumieniami, które zawsze muszą sobie upodobać spływanie szlakami. Schodząc trochę inaczej niż wchodziliśmy, starym przebiegiem niebieskiego szlaku i dzięki temu znaleźliśmy ruiny starego mostu przerzuconego przez strumień. Oczywiście jak już zeszliśmy przestało padać i wyszło słońce. Jakże by inaczej...


Tego dnia przeszliśmy niemal 20 km, niby nie dużo, ale chodzenie po błocie jest bardziej męczące i oczywiście mniej przyjemne. Ale każda pogoda w górach ma swoje uroki, prawda?