Wszystko co dobre, szybko się kończy. Także nasz pobyt w Bieszczadach. Wędrówka na Halicz kolejny raz nas totalnie przemoczyła i następny dzień poświęciliśmy na suszenie naszych butów. Poprzedniego dnia wieczorem i w nocy przeszły przez Bieszczady bardzo intensywne burze, a z rana można było przeczytać wiele wiadomości o zawalonych drzewach i rzekach błota, które spłynęły na drogi całkowicie je blokując na wiele godzin. Mimo tego i tak wskoczyliśmy w samochód i pojechaliśmy w  okolicę. Te wartkie strumienie płynące przy drodze zmieniły się w mętne rzeki, a brzegi porośnięte trawą były mocno wymyte.

Uwielbiam te zamglone lasy

Ponownie skierowaliśmy się na Muczne, ale już nie do żubrów, pojechaliśmy dalej - na kraniec naszego polskiego świata. Rozważaliśmy spacer szlakiem opuszczonych wiosek i do źródeł Sanu, ale finalnie zrezygnowaliśmy, po tej intensywnej nocnej ulewie szlak na pewno nie był zachęcający do wędrówek, zostawiamy to miejsce na przyjemniejszą pogodę.


Zatrzymaliśmy się przy drodze i obserwowaliśmy graniczny San. Choć w znanej piosence KSU świat się kończy w Sokolikach, a dalej tylko las, to stojąc tam, przy granicy widać coś zupełnie innego. Łąki, pola, a pewnie z dobrego punktu widokowego może i zabudowania czy pociąg sunący po ukraińskich torach.


Wracając zatrzymaliśmy się nad potokiem Roztoki, gdzie obok współczesnego mostu znajdują się kamienne filary, które niegdyś dźwigały most dla kolejki wąskotorowej. Kawałek dalej jest też miejsce widokowe, ale my pojechaliśmy do cerkwi w Smolniku. To miejsce jest piękne, samotna świątynia na wzniesieniu. Zjeżdżając na główną drogę usłyszeliśmy dziwny chlupot, zatrzymaliśmy się i w potoku Smolniczek robił się malutki "gejzer". Pierwszy raz coś takiego zaobserwowaliśmy i nadal nie mamy pojęcia co to było. Czy ktoś wpompowywał wodę, czy w dnie było jakieś źródełko, które zaczęło wydawać wodę ze zwiększoną siłą po nocnej ulewie. Ciekawe i zastanawiające.




Dzień spędziliśmy na relaksie, nastawiając się jak najneutralniej do wyjazdu. Choć pogoda nam nie dopisała, tak jakbyśmy tego oczekiwali, ale wciąż było pięknie i wielokrotnie będziemy wracać wspomnieniami do tamtych dni. Najbardziej żałujemy pochmurnych nocy, nie mogliśmy doczekać się obserwacji bieszczadzkiego nocnego nieba, gwiazdy wręcz oślepiają blaskiem. Nie przesadzone jest określenie Bieszczadów jako najciemniejszy punkt na mapie Polski. Bez latarki pod ręką ani myśl wyjść po zmroku w Ustrzykach Górnych. Po raz ostatni z nadzieją wyjrzałam przez okno, ale nad głową tylko chmury i nagle błysk gdzieś wśród drzew. I znowu ciemność. Na myśl od razu przyszły błędne ogniki prowadzące nieuważnych wędrowców na manowce. Po chwili zaczęło się ich pojawiać więcej, już nie było mowy o przewidzeniu. Rozpoczął się taniec świetlików i raz po raz błyskały w trawie i krzakach. Pierwszy raz miałam okazję obserwować te owady. I choć gwiazd na niebie nie było widać, to te w trawie dawały popis.

Dzień wcześniej tu było sucho

Poranek dnia kolejnego był smutny, spędzony na leniwym śniadaniu i pakowaniu. Było pochmurno i mżyło. Żal było jechać, ale jeszcze tu wrócimy.



Podsumowując przez te kilka dni przeszliśmy ponad 70 km, a nasza prędkość to około 3km/h. Nie jesteśmy jakimiś wyczynowcami, idziemy swoim tempem - na tyle szybko, aby się nie zamęczać, na tyle wolno, aby podziwiać otaczające piękno.

Spotkaliśmy na poboczu pisklę, prawdopodobnie drozda. Krzyczało z głodu, ale smutne było to, że leżało na ziemi, a nie w gnieździe - nie było dobrze opierzone jeszcze. Zlitowałam się i dałam mu muchę, którą pochłonął jakby w brzuszku miał czarną dziurę i po chwili krzyczał do mnie, że chce więcej, a much brak w pobliżu. Zauważyliśmy dorosłego drozda, który czaił się w gałęziach z dziobem pełnym dorodnych dżdżownic. To musiał być jego rodzic, więc odetchnęliśmy z ulgą, bo pisklak nie był pozostawiony na pastwę losu i odeszliśmy na tyle, by dalej obserwować porę karmienia. Współczuję ptasim rodzicom tak żarłocznego potomstwa.

Mimo że pogoda dalej nie rozpieszczała postanowiliśmy ruszyć na naszą kolejną trasę. Chmury nisko wiszą, nie widać ani połonin, Rawek, dosłownie nic.


Dzisiejsza zaplanowana trasa wiodła dookoła Tarnicy z Wołosatego przez przełęcz Bukowską, Rozsypaniec, Halicz, Tarnicę i powrót do Wołosatego. Pomimo nieciekawej pogody na szczęście nie pada.

Do serca przytul pnia

To drzewo widziało zapewne początek życia tutaj oraz jego koniec

Zaczynamy od cerkwiska w Wołosatem. Ogólnie Wołosate jest to stara wieś (ma co najmniej kilka wieków). W 1931 roku  mieszkało tu ponad tysiąc osób. Ciężko to sobie wyobrazić patrząc na dzisiejszy wygląd wsi z paroma domami ma krzyż. Cały region Bieszczadów sto lat temu o wiele bardziej zaludniony nic obecnie. Ale w trakcie i po II WŚ ludność została wysiedlona, a wieś zniszczona. Spotkał ją los wielu innych wsi bieszczadzkich. Zaskakujące jest to, że w tej cerkwi ołtarz zawierał wizerunek krzyża katolickiego i prawosławnego. To daje obraz tego, że dawniej nie było podziałów na wyznania, wszyscy wierni mogli się spotykać w jednej świątyni.

Starorzecze Wołosatki pełne narybku

Ruszamy dalej starą rozpadającą się drogą. Posuwamy się nią w zasadzie aż do przełęczy Bukowskiej. Podejście łatwe, łagodne, ale cały czas pod górę i tak wychodzimy na przełęcz. Wraz ze wzrostem wysokości coraz bardziej wchodzimy w chmury. Albo chmury przechodzą przez nas, zależy jak patrzeć. Po małym odpoczynku na przełęczy ruszamy dalej.

Rozsypaniec?

Wychodzimy na otwartą przestrzeń i tu się dopiero zaczyna. Widoczność maksymalnie 20m. Mleko. Przez grzbiet pasma przewala się chmura za chmurą, wieje strasznie. Mimo że nie pada, wilgotność ma chyba 100%. Wszystko robi się mokre. Cały czas wieje z prawej strony, więc ubrania po tej stronie mokną w oczach dosłownie. Dochodzimy chyba do Rozsypańca (ciężko powiedzieć, za wiele nie widać) i ruszamy dalej. Na Haliczu chociaż jest tabliczka to przynajmniej wiemy, że już dotarliśmy. Przy ładnej pogodzie widoki muszą być tu naprawdę ładne... Unikaliśmy robienia zdjęć, bo aparat i telefony momentalnie wilgotniały po wyjęciu. Naszą pozycję sprawdzaliśmy na telefonie skryci pod namiotem z peleryny przeciwdeszczowej.




Ruszamy w zasadzie dalej, na szczycie tak wieje, że nawet nie myślimy o zatrzymaniu. Tempo mamy naprawdę niezłe. Tak szybko chyba jeszcze nie szliśmy na żadnym szlaku. Przechodzimy Kopę Bukowską i w wiacie przy przełęczy Goprowskiej robimy dłuższą przerwę. Zaraz za nią zaczynają się schody na przełęcz pod Tarnicą. Najbardziej męczący odcinek całej trasy. I to po schodach... Choć gdyby nie one pewnie nie dałoby się tędy podejść. W końcu docieramy pod Tarnicę. Wiemy, że tam jest, rok wcześniej na niej byliśmy. Teraz jej ani widu, ani słychu. Odpuszczamy sobie wchodzenie na nią, bo i tak nic nie będzie widać. Nawet krzyża. Ruszamy w dół, cali przemoknięci po tej trasie. Na znakach napisane jest, że zejście trwa godzinę. Po 40 min byliśmy w Wołosatem. Po takiej trasie postanowiliśmy udać się na jedyną pizzę w promieniu kilkudziesieciu (?) kilometrów. Ha, pizza na krańcu świata, nic lepszego nie może być po długim dniu w górach.

Źródło i polany czosnku niedźwiedziego

Starorzecze Wołosatki

Wołosatka

To był nasz ostatni dzień spędzony na górskiej wędrówce. Ogromną szkodą był brak pogody, a widoki jakie rozpościerałyby się dookoła mogliśmy sobie jedynie wyobrażać. Wędrowaliśmy tego dnia niemal 20 km i była to chyba najszybsza trasa, nasza prędkość to ponad 3km/h, ale zapewne byłoby to nieco więcej, gdyż nie zatrzymywałam czasu w przerwach na odpoczynek.

Po 3 dniach moknięcia na szlakach postanowiliśmy nie iść tego dnia góry, a pozwiedzać bliższą okolicę. Bycie zmotoryzowanym turystą ma wiele plusów.

Jadąc w stronę Brzegów Górnych odbiliśmy w przesmyk między połoninami - Wetlińską i Caryńską w kierunku Nasicznego i Dwernika. Dwie stare, bojkowskie wsie. Niegdyś bardzo ludne, niestety pod koniec II wojny światowej i zaraz po niej duża część bieszczadzkiej ludności została wysiedlona, a ich domy zniszczone. Kiedyś wsie zamieszkiwały setki osób, dzisiaj kilkanaście, kilkadziesiąt. I nie tyczy się to tylko dwóch wyżej wymienionych, ale całej bieszczadzkiej okolicy. Większość została zapomniana i niewiele po nich zostało.

Rekonstrukcja chaty

Dalej ruszamy w stronę Zatwarnicy. Mała wieś znajdująca się w dolinie Sanu pomiędzy Połoniną Wetlińską a pasmem Otrytu. Miejscami droga wygląda tak, ze można zwątpić czy dokądkolwiek można nią dojechać. Bardziej wygląda jakby miała się zaraz skończyć... Ale po prostu trzeba przeć dalej do przodu i w końcu dojedziemy. W Zatwarnicy znajduje się replika chaty bojkowskiej, którą można w środku zwiedzić. Dalej ruszamy w stronę ruin młyna. Znak mówi, że znajdują się parę minut drogi... Idziemy, idziemy, szukamy, oglądamy... I nic nie znajdujemy. Zaczynamy już wracać trochę zrezygnowani, gdy na małym wzniesieniu, pośród krzaków i małych drzewek dostrzegamy tablicę informacyjną. Niestety za wiele zauważyć nie można, wszystko straszliwie zarośnięte, może późną jesienią lub wczesną wiosną lepiej wszystko widać. Tak samo przydałoby się lepiej wyeksponować owa tablice informacyjna i zrobić do niej lepsze dojście. Na tablicy znajduje się rysunek jak owy młyn mógł wyglądać.

Młyn znajdował się po prawej stronie

Po odnalezieniu młyna ruszamy ścieżką ''historyczna-przyrodnicza Hylaty'' w stronę wodospadu Szepit na potoku Hylatym.  Po małym spacerze droga dochodzimy bez problemu do wspomnianego wodospadu. Jako ciekawostkę można powiedzieć, ze kiedyś wodospad znajdował się kilkanaście metrów niżej. Został przesunięty po tym jak wojsko w latach '60 wykorzystało kamień z potoku do budowy biegnącej obok drogi, o czym wspomina kamienna płyta znajdująca się nieopodal.



Z Zatwarnicy skręcamy w kierunku opuszczonych wsi Hulskie, Krywe i Tworylne Docieramy tylko do wsi Hulskie (resztę sobie zostawiamy na kolejna nasza wizytę w Bieszczadach). Tutaj odwiedzamy pozostałości cmentarza i ruiny kamiennej cerkwi. Możliwe, że za kilkanaście lat, góra kilkadziesiąt, nie zostanie po tym miejscu śladu, poza stertą kamieni, które nie przyjmą już żadnego kształtu. Można przez chwilę przystanąć w zadumie nad przemijaniem. Zostaną tabliczki, zbiory zdjęć i wspomnienia. Warto zatrzymać się tu w drodze do popularniejszego Krywe (gdzie cerkiew była murowana i zostało po niej całkiem sporo). Dopiero po wizycie dowiedzieliśmy się, że podążając dalej drogą można zobaczyć ruiny młyna... Mamy kolejny powód by odwiedzić to miejsce ponownie.

Większość nagrobków ma urwane krzyże

Wzór na tym kamieniu przypomina nieco drewno, wszystko jest delikatne

Teraz zmieniamy kompletnie okolice i udajemy się w kierunku Smolnika, gdzie znajduje się przepiękna cerkiew. Z daleka już uderza nas charakterystyczny zapach konserwowanego drewna. Sama cerkiew znajduje się na wzniesieniu górującym nad droga Lutowiska - Ustrzyki Górne. Otoczona starymi drzewami, za nią znajduje się bardzo wiekowy cmentarz. We wnętrzu cerkwi nasza uwagę przyciągnęły przede wszystkim piękne żyrandole z poroża.
Niedaleko cerkwi znajduje się gospodarstwo, gdzie można zaopatrzyć się w kozie sery. O baaardzo charakterystycznym zapachu, który nie każdy może lubić.




Ze Smolnika wyruszamy w kierunku Stuposian, gdzie odbijamy w stronę Mucznego. Najpierw zajeżdżamy do mini-muzeum wypalania drewna. Krótka lekcja poglądowa ukazuje jak wypalano węgiel drzewny w retortach i  jak dawniej go uzyskiwano w mielerzach. Wypalanie drewna to bardzo długi proces, niewielki błąd może sprawić, że cały wsad pójdzie z dymem, zdarzały się także wypadki, w których ginęli wypalacze. Obecnie w Bieszczadach jest już niewiele czynnych retort, a niektóre stały się atrakcją turystyczną. Jest także wzmianka o powstawaniu potażu, którego wytworzenie jest nierozerwalne przy produkcji węgla drzewnego.



Ruszamy dalej drogą i docieramy do pokazowej zagrody żubrów. Z wygodnego tarasu widokowego można podziwiać te majestatyczne zwierzęta... Majestatyczne i leniwe. Widać bardzo lubią leżeć i odpoczywać. Albo leniwie skubać trawę. Emanują wręcz spokojem i opanowaniem. Zwierzęta z zagrody mają w przyszłości zasilać inne rejony Polski.



Na koniec naszej wycieczki, gdy już dostatecznie zgłodnieliśmy, pojechaliśmy do Wetliny na przesławne Naleśniki Giganty z Chaty Wędrowca. W sezonie letnim są one posypane szczodrą ilością jagód. Do tego pyszna gęsta śmietana. Naleśnik Gigant waży chyba z 1.5 kg i ma 30 cm średnicy (pizza na słodko), jest też mniejsza wersja, która ma masę około kilograma, bo nie każdy jest w stanie pochłonąć taki ogrom słodyczy. Przyznam się, że poległam na 3/4 Giganta i musiałam prosić o pomoc.

Gigant i Mały Gigant